T.
Bilgehan Gürlek
Endüstri
Yük. Mühendisibilgehangurlek@gmail.com
Son günlerde kendinden
oldukça sık söz edilen “Sanayi 4.0” devriminin sacayaklarından biri de
inovasyon (yenilikçilik). Sanayi 4.0 diye anılan sayısal dönüşüm ve teknolojik
gelişimlerin ana hedefi işletme ve firmaların dolayısıyla sanayiin rekabet
gücünü artırmak şeklinde özetlenmekte. Böyle olunca, odaklanılan konuların
başında “maliyetleri düşürmek ve verimliliği artırmak” gelmekte. İnovasyon da
bundan kendine düşen payı almakta: yeniliklerin firmaların karlarını artırıcı ve
ekonomik sonuçların önde olduğu alanlarda yoğunlaşması beklenmekte.
İnovasyonun amacı acaba
salt ekonomik yarar elde etmek mi olmalıdır ? Yoksa ticari çıkarlardan başka toplumsal, kültürel ve çevresel amaçlar güdülebilir
mi ? Süregelen değişik inovasyon türleri bu alanda farklı yaklaşımların olduğunu
göstermektedir: Sürdürülebilir (sustainable) inovasyon, eko-inovasyon, sosyal
inovasyon, sorumlu inovasyon, kapsayıcı (inclusive) inovasyon, yalın inovasyon,
tutumlu inovasyon vb.
Bunlar arasında,
tutumlu (frugal) inovasyon ve yalın (lean) inovasyon türleri farklı bakış
açıları ile göze çarpmakta :
-
Tutumlu inovasyon: özellikle yeni
gelişmekte olan Asya ve Latin Amerika ekonomilerinde (1) ortaya çıkmış, temelde sınırlı kaynaklara
sahip olan sanayii ve pazarlarda
maliyetleri düşürücü ve geniş tüketici kitlelerine erişebilen yenilikleri
amaçlamaktadır. Daha az kaynak harcaması ile daha fazla çıktı elde etmeyi
hedefleyen tutumlu yenilikçiliğin başlıca özellikleri arasında: temel
gereksinimlere odaklanma, basitlik, kolay kullanılabilirlik, geniş tüketici
kitlelerinin karşılayabileceği maliyetler ve yerel kaynakların kullanımı
sayılabilir. Tutumlu inovasyon gelişmekte olan pazarlarda ortaya çıkmış olmakla
birlikte gelişmiş ülkelere aktarılabilmesinin
yolları üzerinde çalışmalar yapılmaktadır.
Yerel
paydaşların sürece katılımına karşın tutumlu inovasyonun çok uluslu ve büyük
firmaların karlarını ve rekabet gücünü arttırarak yerel kurumların güçlenmesi
yerine denetimi kendi ellerinde tutması gibi bir sonucu olabileceği gözardı
edilmemelidir. Yeni pazarlarla birlikte artan üretim ve tüketime koşut olarak
toplam kaynak harcamalarının ve atık miktarlarının büyüyerek bir takım olumsuz ekolojik
ve toplumsal etkiler oluşturabileceği de yenilikçi çevrelerde tartışılan bir
konudur. “Tutumlu inovasyon yapabileceği bu tür etkiler nedeniyle uygulamada
eşitsizliği ve sömürüyü arttıracak mı ? yoksa toplumsal adalet ve kapsayıcılığı
iyileştirecek mi ?” sorusu tartışma gündemindedir (2).
-
Yalın inovasyon: Bilginin verimli bir biçimde yaratıcı süreçlere ve çıktılara dönüştürülmesi
olan Yalın İnovasyon hem yenilikçi hem verimli olmayı sağlayan
bir yaklaşımdır (3).
Aynı miktarlardaki çıktıların daha az girdi ve
kaynak ile üretilebilmesinin yollarını içeren yalın inovasyon insan odaklı “yalın
yaklaşım”ın yenilikçiliğe uyarlanmasıdır. Sanayii 4.0’te ortaya atılan yoğun
robot kullanımının aksine dünya otomotiv devi Toyota’nın robotların yerine daha
fazla insan kullanılması ile ilgili son kararı ‘insan’ı öne çıkarmaktadır(4).
Hem yalın inovasyonda hem tutumlu inovasyonda gereksiz teknoloji
yatırımlarından kaçınarak var olan teknolojinin uyarlanabilmesi, insana yatırım
, daha az kaynak tüketimi ve çevresel sürdürülebilirlik vurgulanmaktadır.
Hangi inovasyon sorusu kim için ve ne için inovasyon sorularını da
beraberinde taşır. “Pazara odaklı-yaşamın
iyileştirilmesine ve sürdürülebilirliğe odaklı; firmalar için - toplum için;
sınırsız büyümeye dayalı- insana odaklı, verimliliğin yükseltilmesi ve
tüketimin azaltılmasına yönelik” inovasyon seçenekleri çok farklı amaç ve
ölçütün bir arada olabileceğini göstermekte. Hangi inovasyon sorusunun yanıtı
tek bir seçenekte yatmamakta: salt kaynakların aşırı tüketimine dayalı,
sınırsız büyümeyi hedefleyen ve rekabet gücünü artırıcı inovasyonun fırsat
maliyeti (doğal kaynakların tükenmesi, negatif çevresel etkiler, insanın yaşam
kalitesinin olumsuz etkilenmesi vb.) oldukça yüksek olabilir. Ekonomik,
toplumsal,kültürel ve çevresel hedeflerin en iyi biçimde uzlaştırıldığı; toplumsal
adaletin, yerküresel sürdürülebilirliğin ve daha az kaynak tüketiminin göz önüne
alındığı bir tür optimum inovasyonun yakalanması bütünsel yarar açısından daha
uygun gözükmekte. Bu çerçevede sözü edilen inovasyon türlerinin birbirleri ile
etkileşimleri içerisinde ve firma, kurum, bölge,ülke, yerküre düzeyinde
belirlenecek öncelikler ile uyumlu olarak ele alınması ve uygun
stratejilerin saptanması gerekmekte.
Kaynakça:
(1) Radjou, N. and Prabhu, J. (2014) Frugal Innovation:
How to do More with Less. London: Profile Books
(2) Frugal Innovation and Development: Aides or
Adversaries?, Peter Knorringaa,*, Iva Pešab, André Leliveldb and Cees van
Beersc, European Journal of Development Research ·
April 2016
(4) (www.bloomberg.com/news/2014-04-06/humans
replacing robots Herald Toyota’s vision of future).
* herkese bilim teknoloji 30 aralık 2016 sayısında yayınlanmıştır.
havalandırma sistemleri İstanbul merkezli Bim havalandırma firmasının yarım asırlık bilgi birikimine siz de danışabilirsiniz. Detaylı bilgilendirmeniz için ayrıca teşekkürler.
YanıtlaSil